EnglishΣε μια εποχή που η Ευρωπαϊκή Ένωση αναζητά νέους τρόπους ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητάς της έναντι των διεθνών προκλήσεων, η μελέτη προτείνει μια καινοτόμο λύση που συνδυάζει την παραδοσιακή τεχνική γνώση με τις σύγχρονες ψηφιακές τεχνολογίες. Η πρόταση για τη δημιουργία Εργαστηρίων Ανοιχτού Βιομηχανικού Σχεδιασμού (Open Industrial Design Labs) από τον Οργανισμό Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛΛΑΚ) αποτελεί μια ολοκληρωμένη απάντηση στις συστάσεις της πρόσφατης έκθεσης Ντράγκι για την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα.
Το Πλαίσιο των Προκλήσεων
Η έκθεση Ντράγκι του Σεπτεμβρίου 2024 αναδεικνύει ένα κρίσιμο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή οικονομία: τον εγκλωβισμό σε μια «στατική» βιομηχανική δομή, γνωστή ως “middle technology trap”. Παρά την ανάδυση πολλών νέων επιχειρηματικών πρωτοβουλιών, λίγες καταφέρνουν να καινοτομήσουν και να αναπτυχθούν επαρκώς για να οδηγήσουν σε ουσιαστική αναβάθμιση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας.
Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα οξύ στην Ελλάδα, όπου οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια στην πρόσβαση σε προηγμένες τεχνολογίες και στην υιοθέτηση καινοτόμων παραγωγικών μεθόδων. Η έλλειψη υποδομών, η περιορισμένη πρόσβαση σε κεφάλαια υψηλού κινδύνου και η αποσύνδεση μεταξύ ακαδημαϊκής έρευνας και βιομηχανικής παραγωγής δημιουργούν ένα περιβάλλον που δυσκολεύει την καινοτομία.
Η Φιλοσοφία των Ανοιχτών Τεχνολογιών
Στο κέντρο της πρότασης βρίσκεται η φιλοσοφία των ανοιχτών τεχνολογιών, που έχει ήδη αποδείξει την αξία της σε τομείς όπως το λογισμικό (Linux, Wikipedia) και η ψηφιακή κατασκευή. Η λήξη πατεντών σε κρίσιμες τεχνολογίες όπως η τρισδιάστατη εκτύπωση έχει οδηγήσει στη δημιουργία δυναμικών κοινοτήτων πρακτικής με σημαντικές δημιουργικές δυνατότητες.
Ανοιχτές τεχνολογίες σημαίνει τεχνολογίες που μπορεί ο καθένας να βρει, να μελετήσει, να τροποποιήσει και να χρησιμοποιήσει παραγωγικά χωρίς νομικούς, οικονομικούς ή άλλους περιορισμούς. Αυτή η προσέγγιση επιτρέπει την ταχεία διάδοση της καινοτομίας και τη συλλογική επίλυση προβλημάτων, δημιουργώντας ένα οικοσύστημα όπου η γνώση και η τεχνογνωσία διαμοιράζονται ελεύθερα.
Το Μοντέλο των Εργαστηρίων
Τα προτεινόμενα Εργαστήρια Ανοιχτού Βιομηχανικού Σχεδιασμού θα λειτουργούν ως κόμβοι καινοτομίας που συνδυάζουν προηγμένο τεχνολογικό εξοπλισμό με εκπαιδευτικές δραστηριότητες και συνεργατικές πλατφόρμες. Κάθε εργαστήριο θα περιλαμβάνει:
Πυρήνα Κατασκευής και Πρωτοτυποποίησης: Υψηλής ακρίβειας CNC μηχανές, βιομηχανικούς εκτυπωτές 3D, laser cutters, φρέζες, τόρνους και συγκολλητικό εξοπλισμό. Αυτός ο εξοπλισμός θα επιτρέπει στις επιχειρήσεις να δημιουργούν πρωτότυπα και να παράγουν προϊόντα σε μικρές σειρές με κόστος και χρόνο που παραδοσιακά ήταν προσβάσιμα μόνο σε μεγάλες βιομηχανίες.
Προηγμένο Σχεδιασμό και Ψηφιακές Τεχνολογίες: Συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης για βιομηχανικό σχεδιασμό, εξοπλισμό μικροηλεκτρονικής για IoT εφαρμογές, και υπολογιστές υψηλών επιδόσεων με επαγγελματικό λογισμικό CAD/CAM ανοιχτού κώδικα.
Εξειδικευμένες Λύσεις: Ανάλογα με τις τοπικές ανάγκες, κάθε εργαστήριο θα μπορεί να περιλαμβάνει εξοπλισμό για συγκεκριμένους τομείς, όπως παραγωγή ελαιολάδου, αγροτικά μηχανήματα, ή συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Design Global, Manufacture Local
Ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα της πρότασης είναι η υιοθέτηση του μοντέλου “Design Global, Manufacture Local”. Αυτό σημαίνει ότι ο σχεδιασμός προϊόντων μπορεί να γίνεται μέσα από πρόσβαση σε διεθνή δίκτυα συνεργασίας και ανοιχτά αποθετήρια σχεδίων, ενώ η παραγωγή πραγματοποιείται τοπικά.
Αυτή η προσέγγιση προσφέρει πολλαπλά οφέλη: μειώνει τα κόστη μεταφοράς και αποθήκευσης, επιτρέπει την ταχεία προσαρμογή στις τοπικές ανάγκες, και δημιουργεί θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης σε τοπικό επίπεδο. Επιπλέον, ενισχύει την ανθεκτικότητα των εφοδιαστικών αλυσίδων, κάτι που αποδείχθηκε κρίσιμο κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19.
Το Δικαίωμα στην Επισκευή και η Κυκλική Οικονομία
Η πρόταση ευθυγραμμίζεται πλήρως με την Ευρωπαϊκή Οδηγία για το Δικαίωμα στην Επισκευή, που μπαίνει σε πλήρη εφαρμογή από το 2025. Τα εργαστήρια θα λειτουργήσουν ως καταλύτες για τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία, προσφέροντας:
Παραγωγή Ανταλλακτικών: Οι επιχειρήσεις θα έχουν πρόσβαση σε εξοπλισμό για γρήγορη κατασκευή ανταλλακτικών μέσω 3D εκτυπωτών και άλλων τεχνολογιών ψηφιακής κατασκευής. Επιπλέον, εργαλεία AI θα διευκολύνουν τη διάγνωση και την πρόβλεψη βλαβών.
Έξυπνα Εξαρτήματα: Η ενσωμάτωση μικροηλεκτρονικών και αισθητήρων σε προϊόντα θα επιτρέπει την προληπτική συντήρηση, μειώνοντας το κόστος επισκευών και επιμηκύνοντας τη διάρκεια ζωής των προϊόντων.
Repair Cafes: Τα εργαστήρια θα μπορούν να λειτουργούν και ως χώροι επισκευής, προωθώντας την κουλτούρα της επισκευής και το διαμοιρασμό της σχετικής γνώσης στην κοινότητα.
Οικονομικά Οφέλη και Κοινωνικός Αντίκτυπος
Τα αναμενόμενα οφέλη από τη δημιουργία αυτών των εργαστηρίων είναι πολυδιάστατα:
Δημιουργία Θέσεων Εργασίας Υψηλής Εξειδίκευσης: Ένα τέτοιο εργαστήριο αναμένεται να δημιουργήσει άμεσες θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης, ενώ θα συμβάλει στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων περισσότερων από 200 εργαζομένων μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Αύξηση Παραγωγικότητας: Προβλέπεται μείωση του κόστους παραγωγής έως 30% και μείωση του χρόνου ανάπτυξης νέων προϊόντων κατά 50% για τις συμμετέχουσες επιχειρήσεις.
Ενίσχυση Εξωστρέφειας: Μέσω της δικτύωσης σε διεθνείς πλατφόρμες βιομηχανικού σχεδιασμού, οι ΜμΕ θα μπορούν να αναδείξουν τις καινοτομίες τους και να προσελκύσουν νέους διεθνείς πελάτες.
Περιβαλλοντικά Οφέλη: Η επαναχρησιμοποίηση υλικών και η τοπική παραγωγή συμβάλλουν στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος.
Διεθνείς Συνεργασίες και Δικτύωση
Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της πρότασης είναι η διασύνδεση με ευρωπαϊκά δίκτυα καινοτομίας. Συγκεκριμένα, προβλέπεται συνεργασία με:
Ευρωπαϊκούς Κόμβους Καινοτομίας (EDIHs): Για πρόσβαση σε ευρωπαϊκές υποδομές υπολογιστικής ισχύος, κοινές βάσεις δεδομένων και προγράμματα επιτάχυνσης.
Testing and Experimentation Facilities (TEFs): Για δοκιμές AI τεχνολογιών σε πραγματικές βιομηχανικές συνθήκες και πλήρη ενσωμάτωση νεοαναπτυσσόμενων λύσεων.
Διεθνή Δίκτυα Makerspaces: Συμμετοχή σε πλατφόρμες όπως το Fab Foundation και το Global Innovation Gathering για ανταλλαγή τεχνογνωσίας και βέλτιστων πρακτικών.
Χρηματοδότηση και Υλοποίηση
Το συνολικό εκτιμώμενο κόστος για τη δημιουργία ενός πλήρως εξοπλισμένου εργαστηρίου ανέρχεται σε περίπου 2 εκατομμύρια ευρώ, καλύπτοντας εξοπλισμό, ανάπτυξη, εκπαίδευση και τα πρώτα τρία χρόνια λειτουργίας. Το κόστος μπορεί να μειωθεί σημαντικά μέσω χρηματοδοτήσεων, δωρεών εξοπλισμού ή χρήσης λύσεων ανοιχτού κώδικα.
Προτείνεται η χρηματοδότηση μέσω της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης (RIS3), ενώ μεσοπρόθεσμα το μοντέλο μπορεί να ενσωματωθεί σε πρόσθετα χρηματοδοτικά εργαλεία όπως το Horizon Europe, το ΕΣΠΑ και άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα.
Περιφερειακή και Πανευρωπαϊκή Διάσταση
Η πρόταση έχει σαφή περιφερειακή διάσταση, καθώς στοχεύει στη δημιουργία ενός εργαστηρίου σε κάθε περιφέρεια της χώρας. Αυτό θα συμβάλει στη μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων στην πρόσβαση σε προηγμένες τεχνολογίες και θα ενισχύσει την τοπική καινοτομία.
Ταυτόχρονα, το μοντέλο μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για αντίστοιχες πρωτοβουλίες σε άλλες περιφέρειες της Ευρώπης, συμβάλλοντας στην ευρωπαϊκή περιφερειακή σύγκλιση και στον ψηφιακό μετασχηματισμό της ευρωπαϊκής βιομηχανίας.
Συμπεράσματα
Τα Εργαστήρια Ανοιχτού Βιομηχανικού Σχεδιασμού αντιπροσωπεύουν μια ολοκληρωμένη και καινοτόμο απάντηση στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ελληνική και ευρωπαϊκή βιομηχανία. Συνδυάζοντας προηγμένες τεχνολογίες με τις αρχές της ανοιχτής καινοτομίας, δημιουργούν ένα οικοσύστημα που μπορεί να καταλύσει τον ψηφιακό μετασχηματισμό των ΜμΕ και να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα της χώρας.
Η επιτυχής υλοποίηση αυτής της πρότασης θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό βήμα προς την επίτευξη των στόχων της έκθεσης Ντράγκι, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για μια πιο δυναμική, καινοτόμα και βιώσιμη βιομηχανική ανάπτυξη σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η μελέτη συντάχθηκε από:
- Δρ. Δώρα Κοτσακά
- Σπύρο Νομπιλάκη
Διαβάστε ολόκληρη την μελέτη εδώ
